🔊 Listen to this

 नाशिक जिल्हा सह्याद्री केम पर्वत रांगेतील “बारागाव डांग” दक्षिण भागात “आदिवासी पारंपरिक होळी सण उत्सव” उत्साहात साजरा

β⇔दिव्य भारत बीएसएम न्यूज वृत्तसेवा : नाशिक :  बुधवार : दि.12 मार्च  2025

🅱️β⇔सुरगाणा ( नाशिक ),दि. 12 ( प्रतिनिधी – रतन चौधरी ):-“होळी बाय तू भोळी व सदा शिमगा खेळीव..! होळी बायला मनाशूं पहिलं कापड चढावशूं..!”अशा ओव्यांनी नाशिक जिल्ह्यातील सह्याद्रीच्या केम पर्वत रांगेतील आदिवासी समाजाची पारंपरिक होळी सणाची सुरुवात होते.आदिवासी बांधवांसाठी हा सण विशेष महत्त्वाचा असून, रोजगार आणि कामधंद्यानिमित्त बाहेर असलेले बांधव देखील आपल्या मूळ गावी परत येतात.
       आदिवासी संस्कृतीचे दर्शन :- महाराष्ट्र, मध्यप्रदेश, गुजरात आणि राजस्थानातील कोकणा, कोकणी, कुकणा, डांग जिल्ह्यातील कुणबी आदिवासी, कोळी महादेव, वारली, कातकरी, पारधी, ठाकर, भिल्ल, पावरा, मावची, तडवी, गामित या जमाती या सणात सहभागी होतात. निसर्ग, पशु, पक्षी, जल, जंगल आणि जमिनीशी जोडलेली पारंपरिक गाणी आणि नृत्य यामध्ये अनुभवायला मिळतात.
        भुर्रकुंड्या बाजाराची रंगत :- सुरगाणा, हतगड, बा-हे, उंबरठाण येथे भुर्रकुंड्या बाजार भरतो. पुरुष पारंपरिक महिलांच्या पेहरावात नाचतात, तर महिला दूरून हा खेळ बघतात. बाजारात नवे कपडे, पूजा साहित्य, अलंकार, मिठाई, गोंदवणं आणि विविध वस्त्रांचे विक्री stalls लागतात. त्यासोबत मौत का कुआँ, सर्कस, जादूचे प्रयोग आणि तमाशा यांसारखे मनोरंजनाचे कार्यक्रम देखील आयोजित होतात.
            होळीची रचना आणि विधी :– पौर्णिमेच्या आदल्या दिवशी ‘कुक्कड होळी’ पेटवली जाते, ज्यामध्ये लहान मुलं सहभागी होतात. मुख्य होळी सायंकाळी पाच वाजता गावातील कोतवाल नगारा वाजवून होळी रचण्याची सुरुवात करतो. वाजंत्री, ढोल, नगारा वाजवत, भगत (पुजारी) कोंबड्याचा बळी देऊन निसर्ग देवतेची पूजा करतो. होळी पेटवण्याचा मान पोलीसपाटलाचा असतो.
              सांस्कृतिक कार्यक्रमांची रेलचेल :- पाच दिवस चालणाऱ्या शिमगा सणात खटखुबा, गावठी तमाशा, पेरणे नृत्य, पावरी नृत्य, सिंह नृत्य, देवी-देवतांची सोंग, चक्री पाळणे, आणि जादूचे प्रयोग यांसारखे विविध कार्यक्रम आयोजित केले जातात.
            संस्कृती संवर्धनाची गरज:- आधुनिकीकरणामुळे आदिवासी संस्कृतीवर पाश्चिमात्य संस्कृतीचा प्रभाव पडत आहे. या पारंपरिक कलेचे संरक्षण आणि संवर्धन करण्यासाठी आदिवासी समाजाला शिक्षण आणि सामाजिक प्रगतीच्या दिशेने वाटचाल करणे आवश्यक आहे.
            ‘इडा पिडा जाळी, होळी माणसाला माणूस बनवते!’ :– आदिवासी समाज निसर्गपूजक आहे. त्यांच्या परंपरा, चालीरिती आणि संस्कृतीचा अनमोल ठेवा पुढील पिढीपर्यंत पोहोचवण्यासाठी सर्वांनी पुढे येण्याची गरज आहे.

“आदिवासींच्या पारंपरिक होळी सणाचा रंगतदार उत्सव – निसर्गपूजक संस्कृतीचा अनमोल ठेवा”

             नाशिक जिल्ह्यातील सह्याद्रीच्या केम पर्वतरांगेत आणि गुजरात सीमेलगत असलेल्या बारागाव डांग भागातील आदिवासी समाजामध्ये होळी हा केवळ एक सण नसून पारंपरिक श्रद्धा, निसर्गपूजा आणि सामाजिक ऐक्याचे प्रतीक मानला जातो. आदिवासी बांधव हा सण मोठ्या भक्तिभावाने आणि उत्साहात साजरा करतात.
                   होळी – आदिवासी संस्कृतीचे प्रतीक :– आदिवासी समाजासाठी होळी म्हणजे आनंद, निसर्गाशी संवाद आणि जीवनातील नकारात्मक प्रवृत्तींचा नाश करण्याचा सोहळा. दिवाळीप्रमाणेच होळी हा महत्त्वाचा सण असून, देशभर पसरलेले आदिवासी बांधव या निमित्ताने आपल्या मूळ गावी परत येतात. महाराष्ट्र, गुजरात, मध्यप्रदेश आणि राजस्थानातील कोकणा, डांगी, भिल्ल, वारली, कातकरी, पारधी, तडवी, गामित आणि इतर आदिवासी जमाती हा सण मोठ्या श्रद्धेने साजरा करतात.
                 परंपरा आणि विधी :- होळीच्या गीतांमध्ये निसर्गातील विविध घटक, नातेवाईक, सामाजिक ऐक्य यांचे वर्णन केले जाते. होळी पेटवण्यापूर्वी गावातील भगत (पुजारी) कोंबड्याचा बळी देऊन निसर्ग देवतांची पूजा करतात. नैसर्गिक संकटांपासून गावाचे रक्षण व्हावे, भरपूर पाऊस पडावा, धनधान्यात भरभराट व्हावी आणि सर्वांना सुख-समृद्धी लाभावी, अशी प्रार्थना केली जाते. पौर्णिमेच्या दिवशी मोठी होळी साजरी केली जाते. गावातील प्रत्येक कुटुंब जंगलातून लाकडे आणून होळी तयार करण्यात मदत करते. होळी पेटवताना खांब पूर्वेकडे पडल्यास ते शुभ मानले जाते. होळीभोवती फेर धरून गाणी म्हणण्याची आणि पारंपरिक नृत्य सादर करण्याची प्रथा आहे.
                  भुर्रकुंड्या बाजार आणि पारंपरिक आनंदोत्सव :- सातपुडा आणि सह्याद्री पर्वतरांगांमध्ये जसे भगोरिया बाजार भरतो, तसेच सुरगाणा, हतगड, बा-हे, उंबरठाण या गावांमध्ये ‘भुर्रकुंड्या बाजार’ भरतो. येथे पारंपरिक आभूषणे, कपडे, मिठाई, पूजेचे साहित्य, टॅटू आणि गोंदण करण्याची दुकाने लागतात. यात पारंपरिक मनोरंजनासाठी तमाशा, जादूचे प्रयोग, सर्कस, आणि ‘मौत का कुआ’ यांसारखे कार्यक्रमही होतात.
                   संस्कृतीचे जतन करण्याची गरज :- आजच्या डिजिटल युगात आदिवासी समाजाच्या पारंपरिक कला आणि लोकसंस्कृतीवर पाश्चिमात्य संस्कृतीचा प्रभाव पडत आहे. शिक्षण, नोकरी आणि स्थलांतरामुळे मूळ परंपरा विस्मृतीत जात आहेत. आदिवासी संस्कृती ही निसर्गाशी समरस असणारी आहे आणि ती टिकवण्यासाठी प्रयत्न करणे गरजेचे आहे.

“उठ आदिवासी, जागा हो – माझी संस्कृती, माझा अभिमान!”

       लेखक : रतन चौधरी ,सुरगाणा ( नाशिक ):- (गुजरात सीमेलगत बारागाव डांग भागात साजरी होणारी होळी)

β⇔दिव्य भारत बीएसएम न्यूज : मुख्य संपादक : डॉ . भागवत महाले : मो. 918208180510 

(‘दिव्य भारत बीएसएम न्यूज’ची बातमी शेअर व लाईक करा आणि सबस्क्राईब करा, बेल आयकॉन बटणवर प्रेस करा. ताज्या बातम्या व घडामोडी नियमित बघत राहा. “दिव्य भारत बीएसएम न्यूज” )